"Βάλτε τα όρια σας ..."

Όρια και διαπροσωπικές σχέσεις. Πόσο δύσκολο είναι είναι για κάποιον να βάλει τα όριά του στους άλλους; Τί σημαίνει αυτό για εκέινον αλλά και για αυτούς που οριοθετεί; Οι άνθρωποι δυσκολεύονται να θέσουν όρια και αυτό γίνεται πηγή πολλών προβλημάτων και δυσκολιών. Είναι πράγματι τόσο δύσκολο να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας;

Η οριοθέτηση έχει δύο διαστάσεις. Η πρώτη αφορά σε αυτούς που χρειάζονται να εκπαιδευτούν προκειμένου να θέτουν όρια στους άλλους. Η δεύτερη έχει να κάνει με όσους πρέπει να εκπαιδευτούν ώστε να βάζουν όρια στον εαυτό τους και να μην παραβιάζουν αυτά των άλλων. Η διεκδικητικότητα είναι κάτι που οφελεί εφόσον δεν παραβιάζει κανενός τα δικαιώματα. Όταν η συμπεριφορά είναιπαθητική, τότε το άτομο δεν υπερασπίζεται τα δικά του συμφέροντα, τα οποία και θυσιάζει στο βωμό των "ξένων συμφερόντων". Μιλώντας για επιθετικήσυμπεριφορά, αναφερόμαστε στο αντίθετο ακριβώς. Τα ατομικά δικαιώματα και συμφέροντα, προβάλονται από το άτομο με τέτοιο τρόπο ώστε περιφρονεί, καταπατά και παραβιάζει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των γύρω.

Παρατηρούμε ανθρώπους που βασανίζονται και δεν εκφράζουν αυτό που πιστεύουν, που αισθάνονται, που τους αντιπροσωπεύει, επειδή έχουν αναπτύξει έναν "νευρωτικό" φόβο, μήπως πληγώσουν τα συναισθήματα του άλλου, μήπως χάσ

ουν την αποδοχή του, μήπως φανούν δυσάρεστοι, αγνώμονες. Με λίγα λόγια η παγίδα του κοινωνικού φαίνεσθαι είναι αρκετή για να στερήσει από κάποιον την ειλικρινή επαφή με τον εαυτό του και τους άλλους, αποκρύπτοντας και καταπιέζοντας τα πραγματικά συναισθήματα.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω ότι η καταπίεση των συναισθημάτων εγείρει την εμφάνιση ψυχοσυναισθηματικών συμπτωμάτων και είναι δυνατό να οδηγήσει και σε ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές. Το άγχος που δημιουργούν οι διαπροσωπικές σχέσεις μπορεί να είναι καταστρεπτικό για το άτομο, αποδεκατίζοντας τον ενδοψυχισμό του και οδηγώντας το στην κοινωνική απομόνωση.
Η λύση σε αυτό το σημείο είναι η απελευθέρωση των συναισθημάτων μας, όποια είναι αυτά, στην καθημερινή επαφή με τους ανθρώπους, είτε είναι κοντινοί είτε όχι.  Η διεκδικητική συμπεριφορά προσφέρει στον άνθρωπο την δυνατότητα να αναγνωρίζει και να εκπληρώνει τις ανάγκες του, να υποστηρίζει τα δικαιώματά του, να μπορεί να εκφράζει τη γνώμη του και τα συναισθήματά του σε μεγάλο βαθμό, σεβόμενος τους άλλους, χωρίς να τους "παριφρονεί". Μόνο τότε οι διπαπροσωπικές σχέσεις είναι γνήσιες και δεν τον γεμίζουν με στρες.
Σύμφωνα με τον Καλπάκογλου(1998) οι περιοχές της διεκδίκησης είναι τέσσερις:

1) έκφραση θετικών συναισθημάτων

2) έκφραση αρνητικών συναισθημάτων

3) τοποθέτηση ορίων

4) πρωτοβουλία

Συνεπώς για να διεκδικήσετε την ψυχοσυναισθηματική σας ακεραιότητα εκφράστε αγάπη, ζεστασία, έπαινο στον σύντροφο, στους φίλους, στα παιδιά σας. Πείτε "σαγαπώ" όταν το αισθάνεστε. Αποενοχοποιειθείτε από την άποψη ότι αυτό είναι ένδειξη αδυναμίας και μην αισθάνεστε ντροπή. Είναι αυτό που αισθάνεστε και αντιπροσωπεύει μία πλευρά του εαυτού σας. Εκφράστε την εκτίμηση και το σεβασμό σας.Καταπνίγοντάς τα, υποτιμάτε τον εαυτός σας. Μην αισθάνεστε ότι θα παρεξηγηθείτε ή ότι θα σας απορρίψουν. Είναι αυτά που αισθάνεστε! Να είστε υπερήφανος για αυτά!

Επιπλέον, προβείτε σε έκφραση των αρνητικών σας συναισθημάτων για μία κατάσταση ή έναν πρόσωπο. Υπάρχουν και τα αρνητικά συναισθήματα στη ζωή και δεν είναι κακό αυτό. Έχουν τη σκοπιμότητά τους όπως και τα θετικά. Οι άνθρωποι έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας ότι τέτοια συναισθήματα όπως ο θυμός είναι απαράδεκτα και δεν πρέπει να τα δείχνουν. Αυτό όμως είναι παγίδα, καθώς το συναίσθημα αυτό παγιδεύεται και μεγιστοποιείται οδηγώντας σε εκρήξεις και σε χαμηλή αυτοεικόνα. Εάν εκφράζουμε αυτό μας ενοχλεί, λέγοντάς το, μετατρέποντάς το σε λέξεις  ("αυτό που έγινε με πείραξε"," αυτό που είπες με ενόχλησε πολύ", "αισθάνομαι θυμό για αυτή τη συμπεριφορά σου"), τότε απελευθερώνεται τη στιγμή που πρέπει και δεν συσσωρεύεται προκαλώντας πιο δυσμενείς συνέπεις (εκρήξεις, εντάσεις, συναισθηματική απομάκρυνση, κοινωνική απομόνωση, κριτική).
Ο  Yalom επισημαίνει πως ο άνθρωπος που δεν αγαπά τους ανθρώπους, τους περιφρονεί, καταπατά τις ανάγκες τους και είναι γεμάτος πικρόχολα σχόλια για αυτούς, "στάζει οργή". Ένας τέτοιος άνθρωπος δεν είναι ευτυχισμένος και έχει στερήσει από τον εαυτό του την συναισθηματική έκφραση δημιουργώντας συναισθηματικά αποστήματα (τεράστια αποθέματα θυμού), που τον καθιστούν εκτός από αντιπαθή στους γύρω, απομονωμένο και δυστυχισμένο.
Για αυτό, εκφραστείτε τη σωστή στιγμή, στο σωστό μέρος και στον σωστό άνθρωπο.Είναι σωτήριο!

Ακόμη, τοποθετείστε τα όριά σας στους γύρω σας γιατί είναι ο μοναδικός τρόπος για να καθορίσετε το πως "ζητάτε" να σας συμπεριφέρονται. Συγκεκριμένα, οι άνθρωποι γνωρίζουν πολλές φορές ότι η διαπροσωπική τους ζωή χρειάζεται οριοθέτηση αλλά δεν γνωρίζουν τον τρόπο. Συνεπώς, πείτε "όχι" όταν σας ζητάνε κάτι που αντιβαίνει στις ανάγκες σας. Δεν είναι κακό να λέμε "όχι". Αποενοχοποιηθείτε από αυτήν την δυσλειτουργική πρακτική (το να μη λες οχι και δε θελω οταν το αισθάνεσαι). Ο χρόνος, τα προσωπικά σας ζητήματα, οι ενέργειες και τα οικονομικά σας, σας ανήκουν δικαιωματικά και είναι περιοχές όπου μπορείτε να οριοθετηθείτε. Να χρησιμοποιείτε το απαραίτητο επίπεδο δυναμισμού και να είστε σαφείς, θυμηθείτε ότι "λέτε στους γύρω σας πώς θέλετε να σας συμπεριφέρονται. Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να αναφέρω ότι σε κάποιες περιπτώσεις όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις τοξικών ατόμων μπορεί να συναντήσετε άσχημες αντιδράσεις απο πλευράς τους καθώς οριοθετείτε τον εαυτό σας, όπως επίθεση, κρίση θυμού, ψυχοσωματική αντίδραση(οργανική ασθένεια), υπερβολική απολογία, εκδίκηση (Καλπάκογλου). Τα άτομα αυτά χρειάζονται και εκείνα εκπαίδευση στην διεκδικητική συμπεριφορά, καθώς τους διακρίνει η διάσταση της επιθετικής στάσης, όπου παραγνωρίζουν τα δικαιώματα των άλλων και υπερτιμούν τα ατομικά τους συμφέροντα. Επιμείνετε, επαναλαμβάνοντας τις θέσεις σας και μένοντας σε αυτές ξανά και ξανά ακόμα και όταν ειπωθούν πράγματα που σκοπό θα έχουν να σας εκνευρίσουν και να αποσπάσουν την προσοχή σας από το κεντρικό θέμα, αφοπλίστε το θυμό που δύναται να προκύψει, θέτωντας ως όρο πως η συζήτηση θα συνεχιστεί μόνον εφόσον τα "πνεύματα ηρεμήσουν".

Τέλος, αποκτήστε την πρωτοβουλία να αλλάξετε και να οδηγηθείτε προς την αυτοβελτίωση. Ξεκινήστε από τις λιγότερο απαιτητικές καταστάσεις, εκτιμήστε τον εαυτό σας και τους άλλους, να επιθυμήσετε την αλλαγή, να δώσετε νόημα στην καινούρια συμπεριφορά και στον νέο τρόπο σκέψης, να θέτετε μικρούς στόχους κάθε φορά, να ανταμοίβετε τον εαυτό σας για τις μικρές "συναισθηματικές νίκες", να θυμάστε ότι το να επιθυμείτε να είστε αγαπητός δεν είναι πάντα εφικτό και ούτε θα πρέπει να είναι αυτοσκοπός για εσάς. Εκφραστείτε και ελευθερώστε τον ψυχισμό σας!